Osmanlı’da Arkadaşa Ne Denir? Bir İzmirli’nin Mizahi Bakışı
Selam! Bu yazıyı yazarken kendimi birden Osmanlı döneminde bir kahvehaneye girmiş gibi hissettim. Durduk yere Osmanlı’da arkadaşa ne denir diye düşündüm. Evet, bu tür garip sorular birden aklıma geliyor, çünkü ben, gündelik hayatta ne kadar espri yapıyor olsam da içten içe her şeyin derinliklerine inmeyi seven bir insanım. Ama siz merak etmeyin, derin düşüncelerimi yazıya dökerken kaybolmam. Hadi bakalım, Osmanlı’da arkadaşa ne denir sorusunun cevabını arayalım ve birkaç komik sahne ile de biraz neşelenelim!
Osmanlı’da Arkadaşa Ne Denir? Hadi Bunu Çözmemiz Lazım
İzmir’de yaşıyorum. Hani, bildiğiniz o meşhur tatlı İzmirli, biraz şehvetli, biraz da her şeyin şakasını yapan insan tipi var ya, işte ben o. Arkadaşlarım arasında da espri yapmadığım an yok. “Ya, bu kadar da abartma” diyenler olsa da içten içe severler. Ama bir gün, bir arkadaşım bana şu soruyu sordu: “Osmanlı’da arkadaşa ne denir?” Hadi lan, dedim, bir de bunu düşünelim. Gerçekten merak ettim. Osmanlı’da arkadaşlara ‘dost’ mu deniyor, ‘ahbap’ mı, yoksa başka bir şey mi? Hani, bugünkü “kanka” tarzı bir şey mi vardı orada? Bu soruyu aklıma koydum ve araştırmaya başladım.
Osmanlı’da aslında çok derin bir arkadaşlık kültürü varmış, dostluk ilişkileri çok önemliymiş. Ama bizim şimdiki “kanka” lafımız gibi basit bir kelime yerine, genelde daha ciddi ve saygılı terimler kullanılmış. Osmanlı’da arkadaşınıza “dost” demek yaygınken, bir de “ahbap” varmış. Ahbap, en yakın arkadaş, sırtını yasladığın kişi yani. Gerçekten dost olmanın bir diğer adıymış. Bunu öğrendiğimde, hemen şunu düşündüm: “Yani şimdi Osmanlı’da ‘ahbap’ demek, gerçekten sıcak bir ilişkiyi simgeliyor, ama biz ‘kanka’ diyince kafamızda o kadar derin bir anlam olmuyor. Yani her şeyin bir adı var, işte!”
Osmanlı’da Arkadaşlık: Biraz Ciddi, Biraz Eğlenceli
Tabii ki, Osmanlı’da arkadaşlar sadece “ahbap” değilmiş. Mesela “yar ve yoldaş” da kullanılıyormuş. Yoldaş? Duyduğumda bir an 80’ler filmi gibi hissettim. “Yoldaşım!” diyerek, birlikte kötü adamlara karşı savaşacağımızı falan hayal ettim. Osmanlı döneminde, iki insanın birbirine “yoldaş” demesi, sadece bir arkadaşlık değil, aynı zamanda bir ortaklık anlamına geliyormuş. Bunu günümüze taşımak gerekirse, tam olarak “ortak” demek gibi bir şey. Hani bazen işler ters gittiğinde, hep “benim yoldaşım” diyebileceğiniz biri olmalı ya, işte o! Bir de yar kelimesi var; o da sevgiliye, aşka dair bir şey. Yani “yar” demek, Osmanlı’da yalnızca arkadaş değil, aynı zamanda bir dosta olan sevgiyi de anlatıyormuş.
Bir arkadaşım bana mesaj attı geçenlerde: “Ya, sen şimdi Osmanlı’da arkadaşa ‘ahbap’ demiş olsaydın, ne olurdu?” diye. Tabii ben de cevaben şöyle yazdım: “Şu an seni ‘ahbap’ olarak kabul ediyorum, ama bir yandan da ‘dostum’ demek istiyorum. Osmanlı’daki gibi bir yoldaşlık ilişkisi kuracak mıyız, bilmem!”
İzmirli Bir Genç Olarak Osmanlı’ya Saygı Duyuyorum
Geldik şimdi şu meseleye: “Osmanlı’da arkadaşa ne denir?” diyerek başladım, ama işin mizahi tarafı şu ki, aslında bu kadar eski bir kültürün dostluk kavramı hâlâ bizim hayatımıza büyük bir etki yapıyor. Hani, biz şimdilerde “kanka” falan diyoruz ya, aslında onlardan gelen bir miras var. Bakın, sadece kelimeler değil, arkadaşlık anlayışımız da Osmanlı’dan çok şey almış. Bugün bir arkadaşınıza “kanka” dediğinizde, aslında onunla samimi bir ilişki kurduğunuzu, onunla her şeyi paylaşabileceğinizi ifade ediyorsunuz. Osmanlı’daki derin arkadaşlık, bu samimiyetin tohumlarını atmış diyebilirim.
Örnek mi? Hadi o zaman, günlük hayattan bir sahne: Bir arkadaşım geldi, moralim bozuktu. Hemen “Ahbap!” dedi. Bir an gözlerim doldu, “Hah, Osmanlı’da gerçekten ‘ahbap’ deseler, o kadar ciddi ve samimi bir şey söylerlermiş” dedim. Hadi, ne bileyim? Belki de biz bugün “kanka” derken, aynı derinliği yakalayamadığımızı düşünüyoruz. Ama Osmanlı’da gerçekten derin bir anlam varmış. Yani bizim “kanka” demekle, onların “ahbap” demesi arasında bir fark yoktu, sadece kullanılan kelimeler farklıydı.
Sonuçta: Arkadaşlık, Her Dönemde Aynı
Osmanlı’da arkadaşa ne denir sorusu bir noktada komik gelebilir, ama bence asıl soru şu: Hangi kelime kullanılırsa kullanılsın, arkadaşlık kavramı aslında her dönemde aynı. Yani, kelimeler değişebilir, ancak insanların birbirine duyduğu güven, samimiyet ve saygı hep aynı kalır. Bugün “kanka” diyorsak, dün de “ahbap” derdik. Osmanlı’daki gibi dostluklar kurabiliriz, hatta bu kadar samimi bir ilişkiyi sadece kelimelerle sınırlamak da doğru olmaz. Önemli olan, “ahbap” ya da “kanka” fark etmeden, birinin hayatında gerçekten var olabilmek ve birlikte güzel anılar biriktirebilmek.
Yanıt yok